Jakie są rodzaje umowy o pracę? Typy umów cywilnoprawnych i ich charakterystyka

Czy zawarcie umowy o pracę to zawsze najlepsza opcja dla obu stron, czy może warto rozważyć inne formy współpracy? Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie, ponieważ wszystko zależy od indywidualnych potrzeb i oczekiwań zarówno pracodawcy, jak i pracownika. Choć umowa o pracę najczęściej kojarzy się z zatrudnieniem na czas nieokreślony, warto pamiętać, że istnieje kilka jej wariantów. Sprawdźmy, jakie!

Spis treści:

1. Rodzaje umów o pracę – charakterystyka
   1. Umowa na okres próbny
   2. Umowa na czas określony
   3. Umowa na czas nieokreślony
   4. Umowa o pracę tymczasową
2. Jakie są sposoby rozwiązywania umów o pracę?
3. Alternatywy dla umowy o pracę — która jest najkorzystniejsza?

Rodzaje umów o pracę – charakterystyka

Umowa o pracę to podstawowy dokument regulujący relację między pracodawcą a pracownikiem. Określa wzajemne prawa i obowiązki, a także kluczowe warunki współpracy, takie jak czas trwania zatrudnienia, wynagrodzenie, zakres obowiązków, data rozpoczęcia pracy oraz jej wymiar i miejsce. Ważnym aspektem jest także rodzaj zawieranej umowy o pracę. Może to być umowa na okres próbny, na czas określony lub nieokreślony, a także o pracę tymczasową. Kluczowe kwestie prawne dotyczące umowy o pracę reguluje Kodeks pracy.

Jednym z kluczowych elementów umowy o pracę jest ustalenie wynagrodzenia. Jego wysokość nie może być niższa niż określone przepisami wynagrodzenie minimalne. Od 1 stycznia 2025 roku minimalna stawka godzinowa dla umowy o pracę wynosi 30,50 zł brutto, co w przypadku pełnego etatu (160 godzin) daje 4666,00 zł brutto. 

Oprócz umowy o pracę pracownik powinien otrzymać informację o warunkach zatrudnienia, przygotowaną zgodnie z art. 29 § 3 Kodeksu pracy. Jakie wyróżniamy rodzaje umów o pracę?

Umowa na okres próbny

Umowa o pracę na okres próbny może być zawarta na maksymalnie 3 miesiące i ma na celu ocenę kwalifikacji pracownika do wykonywania obowiązków na danym stanowisku. Czas trwania umowy na okres próbny zależy od planowanego późniejszego zatrudnienia pracownika. Jeśli umowa na czas określony ma trwać krócej niż 6 miesięcy, okres próbny może wynosić maksymalnie 1 miesiąc. Umowa na okres próbny może trwać do 2 miesięcy, jeśli pracodawca planuje późniejsze zatrudnienie pracownika na czas określony dłuższy niż 6 miesięcy, ale krótszy niż 12 miesięcy. Maksymalny okres 3 miesięcy obowiązuje w przypadku, gdy pracownik ma być zatrudniony na co najmniej rok.

Sprawdź też: Umowa o pracę na zastępstwo – co musisz o niej wiedzieć jako pracownik?

Ważne jest, że zgodnie z nowelizacją Kodeksu pracy z 2023 roku, umowa na okres próbny może zostać przedłużona o czas urlopu lub inną usprawiedliwioną nieobecność pracownika. Ważne jest, że ponowne zawarcie umowy o pracę na okres próbny z tym samym pracownikiem jest możliwe jedynie wtedy, gdy będzie on zatrudniony na innym stanowisku niż w poprzedniej umowie.

Umowa na czas określony

W przypadku umowy na czas określony wskazuje się daty jej obowiązywania, od-do. Ważne jest to, że istnieje limit zawierania umów o pracę na czas określony. Łącznie można zawrzeć maksymalnie trzy umowy na czas określony, a ich łączny okres zatrudnienia nie może przekroczyć 33 miesięcy. Jeśli ten limit zostanie przekroczony, umowa automatycznie przekształca się w umowę na czas nieokreślony.

Te regulacje nie obowiązują w sytuacjach takich jak zastępstwo nieobecnego pracownika, wykonywanie pracy dorywczej lub sezonowej, zatrudnienie na czas kadencji, przedłużenie umowy do dnia porodu, a także w przypadku uzasadnionych obiektywnych przyczyn wskazanych przez pracodawcę. W takiej sytuacji pracodawca ma obowiązek poinformować właściwego inspektora pracy o zawarciu umowy oraz podać jej uzasadnione przyczyny.

Umowa na czas nieokreślony

Umowa o pracę na czas nieokreślony określa jedynie datę rozpoczęcia pracy, bez wskazania terminu jej zakończenia. Oznacza to, że zatrudnienie trwa do momentu, gdy umowa zostanie wypowiedziana lub rozwiązana, co może nastąpić zarówno z inicjatywy pracodawcy, jak i pracownika.

Umowa o pracę na czas nieokreślony jest najbardziej stabilną, a przez to również najbardziej pożądaną formą zatrudnienia, dającą pracownikowi najwięcej zabezpieczeń. Chodzi przede wszystkim o dłuższy okres wypowiedzenia (zależny od stażu pracy), a także stabilność i bezpieczeństwo zatrudnienia. Minusem takiej umowy może być to, że jeśli pracownik chce szybko zakończyć zatrudnienie, może nie mieć takiej możliwości ze względu na obowiązujący okres wypowiedzenia. W takiej sytuacji rozwiązaniem może być zakończenie umowy za porozumieniem stron, jednak wymaga to zgody pracodawcy, który nie zawsze musi się na to zgodzić.

Umowa o pracę tymczasową

Taki rodzaj umowy jest wykorzystywany przede wszystkim przez agencje pracy tymczasowej, które prowadzą rekrutacje stałe lub okazjonalne dla określonych firm. Na podstawie umowy o pracę tymczasową pracownicy są oddelegowywani do firm na określony czas w celu wykonywania konkretnych zadań. Pracownik zatrudniony na podstawie takiej umowy jest chroniony przepisami Kodeksu pracy, a także ma prawo do wynagrodzenia i świadczeń socjalnych jak przy umowie o pracę w innych wariantach.

Jakie są sposoby rozwiązywania umów o pracę?

Rodzaje umów o pracę różnią się pod względem charakterystyki, jednak każdą z nich można zakończyć na trzy sposoby. Pierwszym z nich jest rozwiązanie za porozumieniem stron, które – jak sama nazwa wskazuje – wymaga zgody zarówno pracownika, jak i pracodawcy. Ta forma jest często wybierana, gdy pracownik chce zmienić pracę i nie zamierza pozostawać w dotychczasowym miejscu zatrudnienia do końca okresu wypowiedzenia. Jeśli pracodawca wyrazi na to zgodę, obie strony podpisują porozumienie o rozwiązaniu umowy, w którym ustalają warunki zakończenia współpracy.

Umowę o pracę można także wypowiedzieć, co jest jednostronną decyzją i nie wymaga zgody drugiej strony. Prawo do wypowiedzenia przysługuje zarówno pracodawcy, jak i pracownikowi. Okres wypowiedzenia zależy od stażu pracy i może wynosić od 2 tygodni do 3 miesięcy.

Jeśli pracownik dopuści się, ciężkiego naruszenia zasad panujących w miejscu zatrudnia, pracodawca ma prawo zwolnić go w trybie dyscyplinarnym.

Alternatywy dla umowy o pracę – która jest najkorzystniejsza?

Przy przeglądaniu oferty pracy, wiele osób bierze pod uwagę wyłącznie te, które gwarantują zatrudnienie na podstawie umowy o pracę. Jednak nie dla każdego i nie w każdej sytuacji jest to najlepsza opcja, zwłaszcza gdy praca ma charakter dodatkowy, krótkoterminowy lub jednorazowy.

Alternatywne formy to:

• umowa o dzieło – zawierana najczęściej na potrzeby wykonania konkretnego zadania;
• umowa zlecenie – podpisuje się ją przede wszystkim na potrzeby pracy tymczasowej (np. sezonowej). Daje większą elastyczność pod wieloma względami w porównaniu do umowy o pracę, jednak wiąże się również z mniejszą ochroną pracownika;
• samozatrudnienie – to alternatywa dla różnych form zatrudnienia. W ten sposób pracują przede wszystkim freelancerzy, uniezależniając się od jednego pracodawcy. Mogą jednocześnie podejmować się wielu zajęć. Na samozatrudnieniu konieczne jest samodzielne opłacanie składek ZUS.

Wybór odpowiedniej umowy to kwestia indywidualna, zależna głównie od charakteru pracy oraz oczekiwań finansowych. Outsorcing usług rekrutacyjnych pozwala firmom na sprawniejsze zarządzanie procesami rekrutacyjnymi i administracyjnymi, w tym również na wybór najkorzystniejszej formy zatrudnienia.