Dyrektywa NIS2 – co to jest i jak wpływa na cyberbezpieczeństwo?
Sprawdź, jak dyrektywa NIS2 wpłynie na cyberbezpieczeństwo. Co zmienia względem NIS1? Czy są kary za niestosowanie się do NIS2?
Przedsiębiorcy w państwach członkowskich Unii Europejskiej są zobligowani do regularnego dostosowywania swoich wewnętrznych regulacji w kontekście zmieniających się przepisów. W związku z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii nowe przepisy obowiązują w Polsce od września 2024 roku. Chcesz dowiedzieć się, kogo obejmuje ustawa o sygnalistach i jakie zmiany czekają pracodawców? Przejdź dalej i poznaj najważniejsze zasady.
Spis treści:
Ustawa o sygnalistach 2024 to akt prawny, który został przygotowany zgodnie z wymogami Parlamentu i Rady Europejskiej. Nowa ustawa dotyczy ochrony osób, które decydują się na ujawnienie nieprawidłowości, przestępstw oraz innych naruszeń prawa popełnianych w firmach.
Zgodnie z najnowszymi regulacjami sygnalistą jest osoba fizyczna, która zgłasza lub ujawnia publicznie informację o naruszeniu prawa uzyskaną w kontekście związanym z pracą. W praktyce nie oznacza to szczególnej roli – wyznaczony sygnalista pełni dotychczasowe funkcje w pracy, ale dodatkowo ma zgłaszać nadużycia, jeśli zostaną przez niego zauważone. Zgodnie z Ustawą o ochronie sygnalistów, takimi naruszeniami mogą być zagadnienia w obrębie kategorii:
Ustawa z dnia 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów to zbiór przepisów chroniących osoby, które zdecydują się ujawnić nieprawidłowości w funkcjonowaniu firmy lub instytucji publicznej.
W praktyce sygnalistą może zostać: pracownik, osoba ubiegająca się o pracę, stażysta, wolontariusz, czyli niemalże każdy, kto miał jakąkolwiek styczność z podmiotem gospodarczym. [2]
W akcie prawnym możemy dokładnie sprawdzić, kogo dotyczy Ustawa o sygnalistach. Nowe przepisy skierowane są do podmiotów prawnych, które po spełnieniu określonych warunków muszą wdrożyć procedury zgłoszeń wewnętrznych. W praktyce oznacza to, że Ustawa o sygnalistach obejmuje:
Wewnętrzne procedury umożliwiające pracownikom zgłaszanie nieprawidłowości muszą zostać wdrożone przez wszystkich przedsiębiorców, którzy spełniają powyższe warunki. Samo potwierdzenie przyjęcia zgłoszenia wewnętrznego nie może trwać dłużej niż 7 dni od daty otrzymania sygnału.
Zgodnie z nową ustawą o sygnalistach przedsiębiorca może umożliwić pracownikom realizowanie zgłoszeń na cztery sposoby:
Dodatkowo podmioty objęte nową Ustawą o ochronie sygnalistów są zobligowane do podjęcia szeregu innych działań np. opracowania procedury przyjmowania zgłoszeń wewnętrznych, ustanowienia kanałów przyjmowania zgłoszeń, a także wyznaczenia niezależnego podmiotu, który zajmie się ich obsługą i prowadzeniem rejestrów spraw.
Zgodnie z Ustawą o sygnalistach, firma musi stworzyć możliwość wewnętrznego zgłaszania nieprawidłowości wtedy, kiedy zatrudnia więcej niż 50 osób lub spełnia inne warunki dotyczące charakteru prowadzonej działalności. Przepisy nakładają też na pracodawców obowiązek zachowania anonimowości sygnalistów. To oznacza, że dane osoby zgłaszającej nieprawidłowości w jednostce organizacyjnej muszą pozostać tajne.
Nowa Ustawa o sygnalistach obejmuje szereg regulacji, które mają na celu zapewnienie anonimowości osobom, które zamierzają zgłosić nieprawidłowości związane z funkcjonowaniem podmiotu gospodarczego. Podstawowe obowiązki pracodawcy wynikające z aktu prawnego o sygnalistach to:
Ochrona sygnalistów w kontekście nowej Ustawy to podstawowy obowiązek pracodawców. W razie zgłoszenia podmiot gospodarczy musi chronić sygnalistów przed zwolnieniami, rozwiązywaniem umów z dostawcami, a także stosowaniem innych działań odwetowych. Dodatkowo zabronione są m.in. przymusowe bezpłatne urlopy, nagany, kary finansowe, obniżenie wynagrodzenia oraz wstrzymywanie szkoleń pracowniczych.
Co więcej, do zgłoszeń mogą mieć dostęp tylko wyznaczone, bezstronne osoby, które będą: rozpatrywać, analizować i oceniać prawidłowość otrzymanych zgłoszeń. Informacja zwrotna o rezultacie tych działań musi być przekazana sygnaliście w terminie nie dłuższym niż 3 miesiące od daty potwierdzenia otrzymania zgłoszenia.
Prawnicy spierają się o to, kiedy nowa ustawa o sygnalistach wchodzi w życie. Z ostrożności przyjmuje się, że datą, od której zacznie obowiązywać jest 25 września 2024 roku. Od tego momentu podmioty gospodarcze spełniające ustawowe warunki będą zobligowane do tego, aby wprowadzić w życie przedsiębiorstwa regulacje dotyczące wewnętrznych zgłoszeń sygnalistów oraz ochrony danych osobowych i poufności osób zgłaszających nieprawidłowości.
Zgodnie z Art. 56 Ustawy o sygnalistach jeżeli podmiot odpowiedzialny za ustanowienie procedury zgłoszeń wewnętrznych tego nie czyni może zostać ukarany karą grzywny. Z kolei art. 54 ust. 2 mówi, że jeśli jednocześnie podmiot stosuje przemoc, groźby lub podstępem utrudnia zgłoszenia – wtedy kara może wynieść do 3 lat pozbawienia wolności.
W rozdziale 6 Ustawy z dnia 14 czerwca 2024 o ochronie sygnalistów, w art. 54-58 wprowadzono przepisy karne, na podstawie których m.in.:
Co więcej, jeśli sygnalista dokona zgłoszenia, wiedząc, że nie doszło do naruszenia prawa, może zostać ukarany pozbawieniem wolności do 2 lat, a także karą grzywny.
Warto też dodać, że stosowanie działań odwetowych w postaci m.in. mobbingu, pozbawienia sygnalisty awansu i premii także wiąże się z ryzykiem nałożenia kary grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do 2 lat..
Sygnaliści w firmach mogą zgłaszać naruszenia praw i wolności człowieka, korupcję, handel ludźmi, naruszenia prawa pracy, nieprawidłowości zamówień publicznych, a także nieprzestrzeganie przepisów ochrony środowiska.
[1] https://orka.sejm.gov.pl/proc10.nsf/ustawy/317_u.htm, Art. 3
[2] https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20240000928